Ars notoria, talismanska magija, sigili i veština pamćenja

Frensis A. Jejts ukazuje na Ars notoria kao još jednu vezu magije sa veštinom pamćenja, a što se može dovesti u vezu sa tarotom, jer je reč o metodu magije sigila i talismanske magije. Pre nego što zađem u njena razmatranja i navode, obratio bih malo više pažnje na ovaj oblik magije. Naime, srednjovekovni udžbenik anđeoske magije poznat kao Ars notoria potiče iz severne Italije i za sebe tvrdi da je božanska tajna koju je anđeo otkrio kralju Solomonu. O tom udžbeniku magije kaže se da praktikantu pruža poboljšanje njegovih mentalnih sposobnosti za pamćenje i govor, duhovnih sposobnosti za komunikaciju sa anđelima, kao i sticanje školskog i nebeskog znanja kroz molitve i putem memorisanja posebnih magijskih imaginacijskih slika, i to sve u kratkom vremenskom periodu. Autor Ars notoria nije poznat, ali ta knjiga ima složenu istoriju, koja počinje legendom o kralju Solomonu i obuhvata nekoliko istorijskih tekstova nastalih u periodu između XIII i XVII veka.

Ars notoria se nadovezuje na biblijsku priču u kojoj je kralj Solomon usnio od Boga nadahnut vizionarski san, noć nakon što je obavio verski obred žrtvovanja. U snu Bog pita kralja Solomona šta želi, na šta ovaj odgovara kako traži mudrost i razumevanje (2. Hronike 1:1-12; 1. Kraljevi 3:3-15). Ars notoria obaveštava kako je Bog poslao anđele da tokom četiri dana podučavaju kralja Solomona magijskim načinima za brzo sticanje znanja. Veštinom Ars notoria upravljaju četiri anđela, a sam tekst njihovih uputstava navodno je bio ispisan na zlatnim pločama koje su predate kralju Solomonu. Ta činjenica umnogome podseća na mit o mormonskom proroku Džozefu Smitu koji je od anđela dobio originalnu Mormonovu knjigu upravo na zlatnim pločama. Dakle, nakon što je primio učenje i knjige Solomon je sastavio niz izvoda iz tih knjiga poznatih kao floriegium (Knjiga Cvetova Nebeskog Učenja – Liber Florum Caelestis Doctrinae). Pomenuta Knjiga cvetova napisana je na nekakvoj mešavini hebrejskog, haldejskog i grčkog jezika kojim su uobličene tajanstvene molitve u kojima se od anđela traži poboljšanje mentalnih i duhovnih sposobnosti i brzo sticanje znanja. 

Kasniji korisnici Ars notoria su kao svoj način delovanja usvojili oponašanje biblijske priče u kojoj se pominje Solomonov san. Praktičar se duhovno priprema kroz ispovest, molitvu i post kako bi bio dostojan i dobio božansko odobrenje da nastavi sa velikim ritualom Ars notoria pod anđeoskim vođstvom. Nakon što je izvršio preliminarne pripreme prema određenim astronomskim i astrološkim propisima i nakon što je dobio dozvolu s neba (!), praktikant započinje ritual izgovarajući tajanstvene molitve i zureći u magijske slike na određeni način. Zapravo, praktičar memoriše imaginacijske slike kako bi ih pothranio u svoj um i tako stekao znanje o željenoj umetnosti ili nauci. Posebne magijske imaginacijske slike dodeljene su određenim slobodnim umetnostima, moralnim vrlinama ili pak zabranjenim umetnostima. Svaka od tih slika naziva se nota. Magijska imaginacijska slika jeste poput vizuelne definicije umetnosti ili nauke sa kojom je povezana. Takva slika se putem mnemotehničkog procesa vizualizacije utiskuje u pamćenje kako bi činila osnovu oko koje se grupiše znanje koje praktičar stiče redovnim putem. Te slike tako služe kao šabloni koje praktičar personalizuje umetanjem sopstvenih mnemotehničkih znakova u njih kroz proces kreativne vizualizacije. Uz dodatno vođstvo anđela, mentalna sposobnost pamćenja praktičara je pojačana, ubrzavajući njegovo učenje.

Na tragu kralja Solomona, Apolonije iz Tijane je u I veku nove ere, sastavio svoj floriegium nazvavši ga Zlatni cvetovi (Flores Aurei). Apolonijevi Zlatni cvetovi sastavljeni su od odabranih i dešifrovanih odlomaka iz Solomonove Knjige cvetova i prevedeni su na latinski. Takođe, Apolonije je napisao i svoje komentare na Ars notoria. Osnovni tekst Ars notoria je u suštini jedini preživeli fragment Zlatnih cvetova. Pošto taj fragmentarni tekst očito nije bio dovoljan, vekovima kasnije, nepoznati autor iz severne Italije nadopunio ga je novim tekstom. Odakle tom autoru znanje za te nadopune, nije poznato. U svakom slučaju to je dovelo do hristijanizacije obredne procedure Ars notoria. U toj dopunjenoj i hristijanizovanoj verziji Apolonijevi Zlatni cvetovi predstavljaju Ars notoria u tri poglavlja u kojima su data uputstva za ritualnu magiju čija je svrha poboljšanje mentalnih i duhovnih sposobnosti i brzo sticanje znanja. Ova uputstva podrazumevaju pobožnost praktičara te sadrže seriju molitava, njihove latinske prologe i niz imaginacijskih slika. Ars notoria takođe nudi obećanje o sticanju veštine u zabranjenom znanju nekromantije i astrologije. Možda je upravo zbog toga Ars notoria izašla na zao glas.

Ideja o korišćenju tarota kao magijskih slika putem njihovog oživljavanja ili punjenja magijskom silom ima svoje prauzore u navodnoj praksi egipatskih sveštenika-magova opisanoj u „Asklepiju“. Naime, oni su posebnim bajalicama i inkantacijama prizivali nebeske uticaje u kipove bogova i tako ih oživljavali u magijske ili divinacijske svrhe. O tome u knjizi Veština pamćenja piše Frensis A. Jejts, po kojoj se Fičinova duhovna magija zasnivala se na magijskim postupcima, opisanim u hermetičkom delu Asklepije. Tamo piše da su ti postupci služili Egipćanima da oživljavaju svoje statue bogova tako što su u njih upravljali kosmičke sile. Jejts navodi da je Fičino u svom delu De vita coelitus comparanda opisivao kako se privlači moć iz zvezda, koja se na neki način prizemljuje I upotrebljava u razne svrhe, za zdravlje i vitalnost. Ta životvorna moć, kaže Jejts, prema hermetičkim izvorima, prenosi se vazduhom, ili spiritusom, koji je najjači na Suncu. Fičino se, kaže Jejts, stoga obraćao Suncu, a njegov terapeutski astralni kult predstavlja obnovu obožavanja Sunca.

Đerđ Endre Senji u knjizi Džon Di i doktrina egzaltacije, upravo povodom Fičinove knjige De vita coelitus comparanda, kaže da Fičino tu izlaže osnove organske predstave sveta i korespondencija, nebeskih sila, Duše sveta i demona. Po ugledu na Plotina i hermetičku tradiciju, Fičino tvrdi da svaka planeta i svaka kuća zodijaka ima svog demona i vladajućeg anđela, koji prenose volju Duše sveta u niže sfere. Taj sistem prenosa volje, za koji Senji ističe da se kod Plotina javlja kao ideja emanacije, održava harmoniju sveta. Senji dalje opisuje Fičinovo gledište po kome ljudska duša, kao minijaturni model kosmosa, ima sposobnost da apsorbuje uticaje Duše sveta posredstvom Sunčevih ili Jupiterovih zraka.

Moderni okultisti su sličan metod primenili u odnosu na tarot karte i načelno uveli njihovo korišćenje u ritualnu praksu. Slično tome, a što se nalazi u korenu postupka magijske sigilizacije i punjenja talismana, opisuje i Frensis Jejts kada piše o metodu iz Ars notoria. Ona kaže da tom prilikom praktičar netremice gleda u specijalne crteže i dijagrame, (koje su se nazivale notae) i pritom izgovara određene inkantacije, sa nadom da će tako upamtiti ona umeća i discipline od kojih je svaka predstavljena po jednim od tih dijagrama, odnosno notae. Jejts smatra kako je moguće da je Ars notoria pobočni izdanak klasične veštine pamćenja, ili barem one njene grane koja je koristila stenografske notae. To je, ističe Jejts, smatrano posebno opakom vrstom magije koju je i veliki Toma Akvinski oštro osuđivao.

U magijskoj praksi sigil predstavlja potpis sile koju angažujemo radi ostvarenja naše namere. Osim toga, sigil može biti i sažeti dijagram naše želje. Sigil predstavlja redukovani estetski i grafički oblik naše želje koju nameravamo ostvariti magijskim sredstvima. Možemo ga koristiti bilo da ga svrhovito vizuelizujemo ili ga dodatno iscrtavamo u vazduhu, odnosno na papiru, pergamentu, u toplom vosku, urezujući ga u drvo, metal, kamen itd. Ukratko, da bi sigil imao magijsku moć, mora biti prožet namerom operatora koja ga na neki način oživljava. Sigili imaju svoju upotrebu u talismanskoj magiji ali i u posebnim čisto mentalnim operacijama. O talismanima Frensis Jejts kaže da su to predmeti u koje su utisnute slike obdarene magijskim svojstvima jer su sačinjene u skladu sa magijskim pravilima. Slike na talismanima su često slike zvezda, sazvežđa, dekana zodijaka ili Mesečevih kuća. Arapski priručnik talismanske magije, poznat pod imenom Picatrix, popularan u renesansi, opisuje postupke pomoću kojih talismanska slika može steći magijska svojstva tako što će se natopiti astralnim spiritusom.

Sigili u tom smislu mogu biti deo talismana, ali već i sami po sebi, sigili, pod određenim uslovima, mogu imati ulogu talismana. Obično se sigili, između ostalog, ucrtavaju na talisman a onda se vrši punjenje, odnosno magnetizacija talismana magijskom silom. Sigil, bilo da je deo talismana ili je talisman sam po sebi, aktivira se uz određene postupke. Razlika između sigila i talismana je u tome što je talisman složenija struktura, pre kompozicija, sastavljena od neke određene slike koju mogu ali i ne moraju pratiti određeni sigili ili znakovi. Tarot karte su u tom smislu oblik talismana i mogu igrati takvu ulogu samostalno ili u kombinaciji od nekoliko karata. Običaj je modernih okultista da posvećuju svoje špilove i ritualno ih koriste. Samim tim, špil karata postaje magijski instrument. Okultni dizajn i prateća fama, olakšavaju pretvaranje lepo oslikanih komada hartije u magijska oruđa.

Jejts kaže da se Fičino bavio talismanskom magijom na subjektivan i imaginativan način. Svi njegovi magijski postupci, bilo da se radilo o bajalicama, ili magijskiim slikama, služili su za dovođenje imaginacije u stanje prijemčivo za nebeske uticaje. Svrha Fičinovih talismanskih slika, kaže Jejts, bila je okrenuta ka unutrašnjoj, odnosno imaginacijskoj upotrebi. Fičino je opisivao kako slika koja sadrži pojedine detalje astralne mitologije može biti utisnuta u um, i to tako snažno, da kad praktičar, sa takvim otiskom u svojoj imaginaciji, izađe u svet, tad dolazi do njihovog stapanja, zahvaljujući snazi te unutrašnje slike, preuzete magijskim putem iz višeg sveta.