Mistični spis „Sefer jecirah“ (nastao između V i
VI veka nove ere), odnosno „Knjiga oblikovanja“ jeste jedan od važnijih, ako ne
i najvažniji izvor određenja tarota u kabalističkim ključevima. Ta knjiga na
jedan sistematičan i aksiomatski način iznosi temeljne činjenice kabalističke
kosmogonije koristeći se simbolizmom slova hebrejskog alfabeta, sefira Drveta
te staza koje ih spajaju, povezujući ih sa astrološkim značenjima, delovima
ljudskog tela, mesecima, danima u nedelji, emocijama, stanjima itd. Do naših
dana je doprlo nekoliko verzija knjige „Sefer jecirah“, koje su uglavnom iste,
ali njihove međusobne razlike od značaja za našu temu odnose se na astrološke
atribucije hebrejskih slova. Jedan od problema je u tzv duplim slovima, koja se
izgovaraju na dva načina. Autori „Sefer jeciraha“ su svakom od tih slova
dodelili po jednu planetu i ti se atributi razlikuju (vidi tabelu 1). Teško je utvrditi koja je od ovih
atribucija ispravna. „Sefer jecirah” svakom duplom slovu
pripisuje po jedan otvor na glavi: bet = desno oko; gimel =
desno uvo; dalet = desna nozdrva; kap = levo
oko; peh = levo uvo; reš = leva nozdrva; tau = usta.
U poznatoj knjizi Izraela Regardijea
(Israel Regardie, The Original Account of the Teachings, Rites, and
Ceremonies of the Hermetic order of Golden Dawn, The 6th Edition, Llewellyn
Worldwide, 1989, na str 103) imamo sledeći raspored: Saturn = desno uvo; Jupiter = levo uvo;
Sunce = desno oko; Mesec = levo oko; Mars = desna nozdrva; Venera = leva
nozdrva i Merkur = usta. Taj raspored je u skladu sa skalom broja Sedam u
Agripinoj „Okultnoj filozofiji“ i sasvim je logičan, čak i ako ga posmatramo iz
ugla planetarnih atribucija sefirota. Saturn odgovara Binahu, koji je na levoj
strani dijagrama Drveta života, ali ukoliko se složimo da je Drvo postavljeno
kao odraz u ogledalu, onda se ta atribucija odnosi na desnu stranu posmatrača.
Jupiter, kao predstavnik sefire Hesed, prirodno je na levoj strani ljudske
glave itd. Tako imamo rešenje da su dve najudaljenije planete predstavljene u
ušima, dok je Merkur, u skladu sa svojom prirodom, dodeljen ustima.
„Sefer jecirah“ predstavlja hebrejsku doktrina slova čija su značenja i atribucije okultisti XIX veka, Elifas Levi, Pol Kristijan,[1] Papus,[2] kao i utemeljivači Zlatne zore, koristili u odnosu na velike arkane tarota. Oni su povezali 22 slova hebrejskog alfabeta sa 22 arkane, ali nikada nisu postigli saglasnost u vezi redosleda slika-slovo, tako da je to pitanje bilo predmet raspre među njima. U suštini, možemo identifikovati dve škole okultnog tarota: francusku i britansku. Prvi koji je sugerisao povezivanje velikih arkana tarota sa slovima hebrejskog alfabeta bio je Komt de Mele, autor eseja o tarotu u enciklopediji Mond primitif Kur de Žebelina 1781.[3] U suštini, Eteja,[4] de Mele i de Žebelin bili su prvi koji su u svrhu tumačenja tarota sinkretički kombinovali ono što su znali o Egiptu i jevrejskoj kabali. De Mele je bio prvi koji je tarot nazvao „Knjigom Tota“. To je u neku ruku slično ukoliko bi recimo trigramima i heksagramima Ji đinga pridodali neka značenja i atribucije koja ona izvorno nemaju, potom od toga napravili posve drugačiji sistem i onda to i dalje nazivali Ji đingom. Tehnički, to bi i dalje bio Ji đing, ali zapravo ne bi bio. Isto tako su i okultne škole uradile sa tarotom, načinivši od njega instrument vlastitih aspiracija i doktrina.
Tabela 1.
Planetarne atribucije duplih slova hebrejskog alfabeta
|
|
Vestkot |
Elifas Levi |
Zlatna zora |
Kirher |
|
Bet |
Mesec |
Mesec |
Merkur |
Sunce |
|
Gimel |
Mars |
Venera |
Mesec |
Venera |
|
Dalet |
Sunce |
Jupiter |
Venera |
Merkur |
|
Kap |
Venera |
Mars |
Jupiter |
Mesec |
|
Peh |
Merkur |
Merkur |
Mars |
Saturn |
|
Reš |
Saturn |
Saturn |
Sunce |
Jupiter |
|
Tau |
Jupiter |
Sunce |
Saturn |
Mars |
U Tabeli 1. reč je o verziji koju je objavio Vilijam Vin Vestkot 1887. godine. Vestkot (1848-1925) je poznat kao jedan od osnivača Hermetičkog Reda Zlatna zora (1888). Vestkotov prevod „Sefer Jeciraha“ je poslužio kao primarni izvor za rituale i „Lekcije Znanja“ Zlatne zore. Reference iz tabele su iz trećeg izdanja Vestkotovog prevoda, prvi put objavljenog 1887. Delovi Vestkotovog prevoda u Srbiji objavljeni su 1994. godine (izdavač Helios Lux Aeterna). Iste atribucije nalaze se i u Gra verziji „Sefer Jeciraha“ koju je preveo Arjeh Kaplan američki ortodoksni rabin i veliki poznavalac kabale.
Tabela 2. Atribucije velikih tarot arkana i slova hebrejskog
alfabeta –
komparativni pregled preuzet iz: Ronald Decker and Michael Dummett, A History of the Occult Tarot, Duckworth
Overlook, London, 2002, eBook 2013, str 114.
|
Slovo |
Zlatna zora |
De Mele |
Elifas Levi |
Hermetic Brotherhood of Light |
|
Alef |
Luda |
Svet |
Mag |
Mag |
|
Bet |
Mag |
Sud |
Papesa |
Papesa |
|
Gimel |
Papesa |
Sunce |
Carica |
Carica |
|
Dalet |
Carica |
Mesec |
Car |
Car |
|
He |
Car |
Zvezda |
Hijerofant |
Hijerofant |
|
Vau |
Hijerofant |
Kula |
Ljubavnici |
Ljubavnici |
|
Zain |
Ljubavnici |
Đavo |
Kočija |
Kočija |
|
Het |
Kočija |
Umerenost |
Pravda |
Pravda |
|
Tet |
Snaga |
Smrt |
Pustinjak |
Pustinjak |
|
Jod |
Pustinjak |
Obešeni |
Točak sreće |
Točak sreće |
|
Kap |
Točak sreće |
Snaga |
Snaga |
Snaga |
|
Lamed |
Pravda |
Točak sreće |
Obešeni |
Obešeni |
|
Mim |
Obešeni |
Pustinjak |
Smrt |
Smrt |
|
Nun |
Smrt |
Pravda |
Umerenost |
Umerenost |
|
Samek |
Umerenost |
Kočija |
Đavo |
Đavo |
|
Ajin |
Đavo |
Ljubavnici |
Kula |
Kula |
|
Pe |
Kula |
Hijerofant |
Zvezda |
Zvezda |
|
Cadi |
Zvezda |
Car |
Mesec |
Mesec |
|
Kof |
Mesec |
Carica |
Sunce |
Sunce |
|
Reš |
Sunce |
Papesa |
Sud |
Sud |
|
Šin |
Sud |
Mag |
Luda |
Svet |
|
Tau |
Svet |
Luda |
Svet |
Luda |
Na osnovu tabela 2. i 3. možemo uvideti razlike između francuske i britanske okultne škole i njihovih tarot atribucija. Očigledno je da su njihova tumačenja velikih arkana tarota suštinski zavisila od predstava i znanja koja su oni imali o kabali i astrologiji. Okultne škole su, u nameri da tarot usklade sa dijagramom Drveta života i opadajućim redosledom slova hebrejskog alfabeta od vrha ka dnu, sam tarot okrenuli naopačke (osim De Melea). Postavili su Čarobnjaka / Opsenara ili Ludu na vrh Drveta previdevši ili zanemarivši samu prirodu tarota da svaka karta u nizu na neki način trijumfuje i nadilazi prethodnu. Vrhovna karta tarota je Svet, ali to očito nije bilo u skladu sa njihovim idejama. Usklađivanje tarot arkana sa kabalističko-astrološkim atributima stvorilo je nerešive probleme koje je premošćavala rastegljiva spekulacija vodećih imena okultizma. Pa ipak, ne možemo a ne zapitati Francuze zašto karti Sunce nisu dodelili slovo koje je u „Sefer jecirahu“ pripisano Suncu? Logično je da Snaga bude Mars i da slovo pe (što znači usta) dovedemo u vezu sa Merkurom, ali otkud tu karta Zvezda? Takođe, zašto u oba sistema karta Mesec nije dodeljena slovu čija je atribucija Mesec itd? Razlog tome jeste načelo da se nekako uskladi redosled hebrejskih slova sa numeričkim redosledom arkana, a poseban problem u svemu tome jeste činjenica da karta Luda nije numerisana. Otud je glavni izazov bio sa kojom kartom povezati prvo slovo alfabeta – alef? Zlatna zora je to rešila povezujući je sa Ludom, ali alef kao slovo ima brojčanu vrednost 1, što su Francuzi rešili tako što su karti Čarobnjak dodelili to slovo.
U svemu tome, žreci Zlatne zore i njihovi
sledbenici imali su dogmatski razlog za
svoj raspored jer su
verovali u mističnu ispravnost izvora iz kojeg su crpli svoje znanje. Taj izvor
je tajanstveni šifrovani manuskript (Cypher MS) koji su osnivači Zlatne zore
nasledili od Keneta Mekenzija i za koji su verovali da pripada izvornoj
rozenkrojcerskoj tradiciji u Nemačkoj. Kenet Mekenzi, mason i
rozenkrojcer, značajna je ličnost u istoriji britanskog okultizma jer se on
smatra izvorom (autorom ili samo posednikom) tajanstvenog rukopisa koji je
sadržavao sistematizovano i okultno znanje na kojem je utemeljen red Zlatna
zora kao najprominentnija okultistička organizacija modernog doba. Po drugim
izvorima, nije Mekenzi nego Robert Ventvort Litl,
osnivač Drevnog i primitivnog Reda Mizraima u Engleskoj, u londonskoj masonskoj biblioteci
pronašao spise sa starim rozenkrojcerskim ritualima. Šta god da je istina, ti
materijali poslužili su kao doktrinarni temelj potonjeg okultnog reda koji je
ostavio velikog traga u okultnim tokovima današnjice, a čiji su vođi bili
pominjani Vilijam Vestkot i Mekgregor Meters
(Samuel Liddell MacGregor Mathers). Meters je, kao što je poznato, u
Zlatnu zoru uveo Alistera Krolija. Inače, prvi koji je sugerisao da je zapravo
Mekenzi bio autor tajanstvenog navodno rozenkrojcerskog manuskripta bio je član
Zlatne zore i autor jednog od najpopularnijih tarota modernog doba Artur E. Vejt.
Upravo je stvaranje podudarnosti između staza
koje povezuju sefirote na dijagramu Drveta života sa velikim arkanama tarota
inovacija Zlatne zore. Tih staza, nazvanih Stazama
mudrosti, ima 32 i označavaju tip kabalističkih inteligencije te se odnose
na 22 poveznice sefirota i na same sefirote. Opis
tih staza Vestkot je preuzeo iz Ritangelijusovih prevoda hebrejskih tekstova iz
1642 (Joannes Stephanus Rittangelius, 1606-1652), a takođe se mogu naći i u
Kirherovoj knjizi Oedipus Aegyptiacus
iz 1653. Svaka od tih
staza postoji u četiri nivoa kabalističke šeme univerzuma, što znači da ima 128
varijacija (a sa klipotskim varijantama ukupno 160). Svakoj stazi, na svakom
nivou, odgovara po jedna boja ili mešavina boja. Tako je čitav univerzum
obuhvaćen paletom boja. To znači da je Zlatna zora, povezavši kabalističke
staze mudrosti sa arkanama tarota, otvorila mogućnost tumačenja karata na
četiri nivoa, istovremeno unoseći u tarot četvorostruku kabalističku skalu boja, što je u
najvećoj meri ispoštovao Tot špil Alistera Krolija i Fride Haris. Po pitanju konteksta boja, autoriteti Zlatne zore preporučuju meditaciju i
rad sa stazama-slovima-arkanama prateći skalu boja u acilutu
(Kraljeva skala), a za sefirote skalu u brijahu (Kraljičina skala). U okviru
kabale to je genijalno, ali kakve veze to ima sa izvornim tarotom? Teško da
ima, ali mora se priznati da bi jedina uloga tarotskih slika bila da služe kao
sidra za pamćenje svojstava apstraktnih kabalističkih fenomena. U tom svetlu
tarot može poslužiti svrsi kabalizma, ali sam uveren da to nije bila namera
onih koji su sve to uvezali u jedan sistem. Boje dodeljene stazama izvedene su
iz pitagorejske teorije boja. Osnovna skala boja odgovara planetama, dok skala
od dvanaest boja odgovara zodijačkim znacima.
Autor Najdžel Džekson, u knjizi Fortuna’s Wheel, daje osnovnu strukturu velikih tarot arkana, u skladu sa trodelnom društvenom stratifikacijom Srednjeg veka, a što arkane svrstava u tri sedmočlane grupe (Luda je van tog sistema). Načelno, kartama od 1 do 7 izražena je društvena hijerarhija, svet ljudi. Karte od 8 do 14 jesu alegorije moralnih vrlina, dok karte od 15 do 21 predstavljaju duhovne tajne. Tri osnovne klase su sveštenstvo, aristokratija i seljaštvo. Glavni simbol klera je Papa, čija je priroda Jupiter. Simbol aristokratije je marcijalni Car, dok je venuzijanska Carica, kao izraz plodnosti, predstavnik seljaštva. Ljubavnici, čija je priroda Venerina, su izraz koda viteške i dvorske ljubavi, dok Kočijaš kao marcijalni predstavnik simbolizuje umeće ratovanja. U drugoj sedmorci Pravda je izraz istoimene vrline, Pustinjak je razboritost, Točak sreće je preokret sudbine (i izraz vere u sudbinu), Snaga je upravo to što predstavlja, Obešeni odricanje od Smrti, dok je Umerenost ta ista vrlina. Poslednja sedmorka počinje sa Đavolom i njegovom Kulom, nastavlja sa nebeskim sferama predstavljenim Zvezdom, Mesecom i Suncem (tri svetla), zatim ulazi u Sudnji dan te završava u Novom Jerusalimu čiji je simbol karta Svet. U ovome je vidljiv uticaj hrišćanske teologije – 13 je smrt, 15 je pakao, 20 sud a 21 nebesa. U neku ruku slikovni sistem tri sedmorke jeste skraćena verzija univerzuma Mantenja tarokija.
Tabela 3. Prikaz
slova hebrejskog alfabeta i njihovih astro-tarot atribucija
preuzet iz knjige Ronald Decker and Michael Dummett, A History of the Occult Tarot, str 115.
|
Sefer jecirah |
Papus |
Zlatna zora |
|
Alef vazduh |
Mag |
Luda |
|
Bet planeta |
Papesa Mesec |
Mag Merkur |
|
Gimel planeta |
Carica Venera |
Papesa Mesec |
|
Dalet planeta |
Car Jupiter |
Carica Venera |
|
He - ovan |
Hijerofant |
Car |
|
Vau – bik |
Ljubavnici |
Hijerofant |
|
Zain – blizanci |
Kočija |
Ljubavnici |
|
Het – rak |
Pravda |
Kočija |
|
Tet – lav |
Pustinjak |
Snaga |
|
Jod – device |
Točak sreće |
Pustinjak |
|
Kap planeta |
Snaga Mars |
Točak Jupiter |
|
Lamed – vaga |
Obešeni |
Pravda |
|
Mim – voda |
Smrt |
Obešeni |
|
Nun – ribe |
Umerenost |
Smrt |
|
Samek strelac |
Đavo |
Umerenost |
|
Ajin – jarac |
Kula |
Đavo |
|
Pe planeta |
Zvezda Merkur |
Kula Mars |
|
Cadi vodolija |
Mesec |
Zvezda |
|
Kof – ribe |
Sunce |
Mesec |
|
Reš planeta |
Sud Saturn |
Sunce Sunce |
|
Šin – vatra |
Luda |
Sud |
|
Tau planeta |
Svet Sunce |
Svet Saturn |
Tabela 4. Prikaz staza Drveta života i njihovih slovnih, astroloških i tarot atribucija u sistemu Zlatne zore iz knjige Ronald Decker and Michael Dummett, A History of the Occult Tarot, str 133.
|
Sefirotska poveznica |
Hebrejsko
slovo |
Astrološki
atribut |
Velika
arkana |
|
1 – 2 |
Alef |
Vazduh |
0 Luda |
|
1 – 3 |
Bet |
Merkur |
1 Mag |
|
1 – 6 |
Gimel |
Mesec |
2 Prvosveštenica |
|
2 – 3 |
Dalet |
Venera |
3 Carica |
|
2 – 6 |
He |
Ovan |
4 Car |
|
2 – 4 |
Vau |
Bik |
5 Hijerofant |
|
3 – 6 |
Zain |
Blizanci |
6 Ljubavnici |
|
3 – 5 |
Het |
Rak |
7 Kočija |
|
4 – 5 |
Tet |
Lav |
11 Snaga |
|
4 – 6 |
Jod |
Devica |
9 Pustinjak |
|
4 – 7 |
Kap |
Jupiter |
10 Točak sreće |
|
5 – 6 |
Lamed |
Vaga |
8 Pravda |
|
5 – 8 |
Mim |
Voda |
12 Obešeni |
|
6 – 7 |
Nun |
Škorpija |
13 Smrt |
|
6 – 9 |
Samek |
Strelac |
14 Umerenost |
|
6 – 8 |
Ajin |
Jarac |
15 Đavo |
|
7 – 8 |
Pe |
Mars |
16 Kula |
|
7 – 9 |
Cadi |
Vodolija |
17 Zvezda |
|
7 – 10 |
Kof |
Ribe |
18 Mesec |
|
8 – 9 |
Reš |
Sunce |
19 Sunce |
|
8 – 10 |
Šin |
Vatra |
20 Sud |
|
9 – 10 |
Tau |
Saturn |
21 Svet |
Sefire su izražene brojevima. Prikazani raspored slova i veza u dijagramu Drveta života potiče od Atanasijusa Kirhera. Naravno, hebrejski kabalisti osim tog rasporeda, koriste i nekoliko drugačijih, na primer, Isak Lurija je koristio dve verzije Drveta sa sasvim različlitim rasporedom slova-staza. Takođe, postoji i grčko kabalističko Drvo.
Tabela 5. Prikaz boja, nota i planeta
|
Boja |
Nota |
Zlatna zora |
H.P. Blavacka |
|
Crvena |
Do |
Mars |
Mars |
|
Narandžasta |
Re |
Sunce |
Sunce |
|
Žuta |
Mi |
Merkur |
Merkur |
|
Zelena |
Fa |
Venera |
Saturn |
|
Plava |
Sol |
Mesec |
Jupiter |
|
Indigo |
La |
Saturn |
Venera |
|
Ljubičasta |
Si |
Jupiter |
Mesec |
|
Purpur |
Do |
|
|
Tabela 6. Prikaz staza Drveta života i njihovih boja te slovnih, astroloških i tarot atribucija u sistemu Zlatne zore
|
Arkana |
Slovo |
Zodijak |
Staza |
boja – muzička nota |
|
0 Luda |
Alef |
Vazduh |
1 – 2 |
Sjajno svetložuta E |
|
1 Mag |
Bet |
Merkur |
1 – 3 |
Žuta E |
|
2 Prvosvešt. |
Gimel |
Mesec |
1 – 6 |
Plava G# |
|
3 Carica |
Dalet |
Venera |
2 – 3 |
Zelena F# |
|
4 Car |
He |
Ovan |
2 – 6 |
Crvena C |
|
5 Hijerofant |
Vau |
Bik |
2 – 4 |
Crveno-oranž C# |
|
6 Ljubavnici |
Zain |
Blizanci |
3 – 6 |
Narandžasta D |
|
7 Kočija |
Het |
Rak |
3 – 5 |
oranž-žuta D# |
|
11 Snaga |
Tet |
Lav |
4 – 5 |
Žuta E |
|
9 Pustinjak |
Jod |
Devica |
4 – 6 |
Žuto-zelena F |
|
10 Točak |
Kap |
Jupiter |
4 – 7 |
Ljubičasta A# |
|
8 Pravda |
Lamed |
Vaga |
5 – 6 |
Zelena F# |
|
12 Obešeni |
Mim |
Voda |
5 – 8 |
Plava G# |
|
13 Smrt |
Nun |
Škorpija |
6 – 7 |
Plavo-zelena G |
|
14 Umeren. |
Samek |
Strelac |
6 – 9 |
Plava G# |
|
15 Đavo |
Ajin |
Jarac |
6 – 8 |
Indigo A |
|
16 Kula |
Pe |
Mars |
7 – 8 |
Crvena C |
|
17 Zvezda |
Cadi |
Vodolija |
7 – 9 |
Ljubičasta A# |
|
18 Mesec |
Kof |
Ribe |
7 – 10 |
Purpurna B |
|
19 Sunce |
Reš |
Sunce |
8 – 9 |
Narandžasta D |
|
20 Sud |
Šin |
Vatra |
8 – 10 |
Crvena C |
|
21 Svet |
Tau |
Saturn |
9 – 10 |
Indigo A |
Tabela 7. moje razumevanje podudarnosti planeta i velikih arkana:
|
Planeta |
Glava |
Telo |
Nauka |
Vrlina |
Arkana |
|
Saturn |
Desno uvo |
Desna noga |
Astronomija |
Vera |
Papa |
|
Jupiter |
Levo uvo |
Glava |
Retorika |
Nada |
Zvezda |
|
Mars |
Desna nozdrva |
Desna ruka |
Geometrija |
Hrabrost |
Snaga |
|
Sunce |
Desno oko |
Srce |
Gramatika |
Pravda |
Pravda |
|
Venera |
Leva nozdrva |
Polni organi |
Muzika |
Ljubav |
Ljubavnici |
|
Merkur |
Usta |
Leva ruka |
Aritmetika |
Umerenost |
Umerenost |
|
Mesec |
Levo oko |
Leva noga |
Dijalektika |
Razboritost |
Pustinjak |
[1] Jean-Baptiste Pitois, 1811-1877, francuski
okultista poznat po knjizi Istorija
magije objavljenoj 1870. Radio je u Pariskoj biblioteci što mu je omogućilo
uvid u literaturu sa ezoterijskom tematikom. On se posebno bavio povezivanjem
tarota sa kabalističkom astrologijom. Bio je uveren da su tarot arkane
osmišljene od strane egipatskih sveštenika.
[2] Gérard Anaclet Vincent Encausse, poznat kao
Papus, 1865–1916, francuski okultista. Za njega je tarot predstavljao ključeve
za tajno znanje te predstavlja najstariju knjigu na svetu. On je istorijski put
tarota povezao započevši od egipatskih žreca, preko gnostika, arapskih
alhemičara, templara, Ramona Ljulja, rozenkrojcera, sve do masona i martinista.
[3] Antoine Court de Gebelin (1725-1784), mason i
zagovornik ideja Prosvetiteljstva, začetnik tumačenja tarota kao zaostavštine
skrivene ezoterijske doktrine poreklom iz drevnog Egipta.
[4] Jean-Baptiste Alliette, poznat pod pseudonimom Eteja / Etteilla (zvezda) – 1738-1791, francuski okultista i veliki popularizator tarota. Objavio je korespondencije tarota sa astrologijom i klasičnim učenjem elemenata.
