NAPOMENA:
Ovaj tekst preuzet je iz moje knjige "Ideologija tarota" u okviru mojih Sabranih ezoterijskih spisa
Kontemplaciju
na temu trodimenzionalne tarot konstelacije nazvao sam izgradnjom imaginacijskog tarot hrama, odnosno kocke poznatog američkog
okultiste Pola Fostera Kejsa (Paul Foster Case, 1884-1954), koji se u osnovi upravljao prema anglosaksonskim atribucijama
hebrejskih slova i tarot arkana, zatim dobrim delom u Sefer jecirahu, kao i u masonskom simbolizmu. Načelno, izgradnja ličnog hrama
predstavlja kosmogonijsko delovanje u mikrokosmosu. Lični hram je univerzum u
malom, odnosno imaginarni univerzum, jedan simbolički mehanizam koji omogućava
fantazmičko opštenje sa makrokosmosom. U estetskom smislu lični hram je
zamišljena kocka sa ovalnim svodom, poput džamije ali bez minareta, nekakva
imaginarna trodimenzionalna mandala. U idealnom smislu posvećenik koji deluje u
svom imaginarnom ličnom hramu nalazi se u poziciji spasitelja vlastitog
mikrokosmosa. Ta vrsta izgradnje je lični revolucionarni čin, unutrašnji džihad posvećenog čoveka. U neku ruku,
to je gradnja apsoluta. Tako je unutrašnji
posvećenik, da se tako izrazim, u tom smislu pravi mason, majstor svog
ličnog hrama, lične lože. Valter Lesli Vilmshurst kaže da se loža opisuje kao pravougaonik dugačak od Istoka do Zapada, širok od Severa do Juga,
dubok od površine Zemlje do središta, a visok upravo do neba. Po Vilmshurstu ovo bi trebalo tumačiti kao aluziju na
čoveka-pojedinca, pošto je sam čovek loža. Čovek-loža, idealni mason, sačinjen
je od mnoštva malih masona, članova čoveka-lože, jer je, kako Vilmshurst tvrdi čovek-pojedinac složeno biće, sačinjeno od različitih svojstava i
sposobnosti skupljenih u njemu u cilju njihovog harmonijskog uzajamnog
delovanja i izgrađivanja svrhe života. Uvek se valja setiti da je u Masoneriji
sve slika čoveka.
Organizam
čoveka-lože, odnosno simboličkog idealnog masona, predstavljen je četvorouglom,
odnosno četvorostranom građevinom. Vilmshurst kaže da je to u skladu sa starim
doktrinama o broju četiri kao aritmetičkom simbolu svega što ima fizički oblik
i što je vidljivo. U tom kontektstu broj tri predstavlja Duh, koji je nevidljiv
i nema fizički oblik. I kabalistički, broj četiri, koji pripada sefiri Hesed,
nalazi se prvi ispod tzv bezdana, odnosno tačke prelaska iz apstraktnog u
konkretno i obrnuto. Govoreći o dubini i visini Lože, Vilmshurst naglašava da
se dubina odnosi na odstojanje i razliku između ljudskog i najvišeg božanskog nivoa svesti, dok je visina područje svesti
koje nam je pristupačno, pošto smo potpuno razvili svoje sposobnosti,
bezgranično. Pročitajmo malo Vilmshursta:
„Četvorostranost Lože podseća na to da je ljudski organizam sastavljen od ta četiri elementa u ravnotežnoj srazmeri. Voda predstavlja fizičku prirodu, Vazduh mentalnu, Vatra volju i snagu živaca, dok je Zemlja gustina u kojoj su druge tri učvršćene i zamotane... Istok Lože predstavlja čovekovu duhovnost, njegov najviši i najduhovniji oblik svesti, koji je kod većine ljudi vrlo malo razvijen, ako je to uopšte, ali je još uvek latentan i uspavan i postaje aktivan samo u momentima teške i duboke emocije. Zapad, (ili strana polarno protivna Istoku) predstavlja njegov normalni um, svest koju upotrebljava u svakodnevnim poslovima ovoga sveta, njegovu sklonost prema materijalnom, ili, kako bismo mogli reći, njegov „zdrav razum“. Sredina između Istoka i Zapada jeste Jug, kuća na pola puta i stecište duhovne intuicije i razuma, tačka koja označava apstraktnu intelektualnost, a naša intelektualna snaga se razvija do svog vrhunca upravo kao što Sunce doseže svoj podnevni sjaj na Jugu. Antipodna tačka mu je Sever, sfera mraka i neznanja, koja se odnosi samo na čulne reakcije i utiske koji se primaju na taj najniži i najnepouzdaniji način percepcije, na našu fizičku čulnu prirodu. Tako četiri strane Lože ukazuju na četiri različita, ujedno progresivna, oblika svesti koji nam stoje na raspolaganju. To su čulni utisci (Sever), razum (Zapad), intelektualna ideacija (Jug) i duhovna intuicija (Istok).“ Volter Lesli Vilmshurst, Značenje slobodnog zidarstva, Chrysopeia, Beograd, 1998, str 52.
Na to bih
dodao paralelu kineske tradicije. Naime, Fu-Hsijev raspored Ji đing trigrama
istok predstavlja solarnim trigramom Li (Vatra), dok je zapad – lunarno Kan
(Voda). Jug je Qian (Nebo), a sever – telursko Kun (Zemlja).
Lični
imaginacijski hram, u okultnom smislu, ima svrhu da podrži i ojača suptilnu
mikrokosmičku strukturu za spuštanje svetlosnog krsta, odnosno izlivanje
svetlosti iz makrokosmosa u mikrokosmos, iz heksagrama u pentagram, iz nebeskog
kruga u zemaljski krug, iz suptilno-svetlosnog u imaginacijsko. Slikovito
rečeno, to je soba u kojoj ćemo dočekati boga. Kada se to desi i ukoliko se
desi, onda se može reći da je čovek prihvaćen od strane sila višeg poretka.
Tada se novi čovek rađa a stari umire, briše se staro vreme a započinje novo.
Prethodno čovek upada u stanje ličnog haosa, raspada stare ličnosti, mešanjem
njenih elemenata. Isti je mehanizam začinjanja novog eona, novog modaliteta
vremena. Pogledajte tarot kartu Sud, odnosno Krolijev Eon. U Krolijevoj interpretaciji
dolazi mladi bog Horus sa prstom na usnama pokazujući znak
tišine kojim se označava novi početak i kraj opšte zbrke, kada mrtvi ustaju,
duhovi prelaze na ovu stranu, sve se meša, ne bi li sve utonulo u stvaralačku
tišinu novog stvaranja. U svrhu razmatranja trodimenzionalne tarot kocke,
neću ići toliko daleko, već je cilj uočiti odnose između karata onako
kako ih je postavio Kejs. Naravno, svako može, u skladu sa vlastitim
viđenjem, načiniti sebi imaginarnu kocku sa nekim drugačijim rasporedom. Ovde
dajem primer sa pratećim smernicama koje su u skladu sa shvatanjima okultista.
Sve što je potrebno uraditi jeste u imaginaciji projektovati strukturu tako da
se utisne u memoriju i posluži kao noseća simbolička infrastruktura za pamćenje
i povezivanje.
Zamislimo
da se nalazimo u sredini velike kocke sa ovalnim svodom. Sedam dvostrukih slova
hebrejskog alfabeta: bet (Čarobnjak),
gimel (Papesa), dalet (Carica), kaf
(Točak sreće) peh (Kula) reš (Sunce) i tau (Svet) simbolički čine njene strukturne elemente. Ta kocka je
hram. Visina hrama označena je slovom bet.
Slovo bet (kuća, Merkur ili Mesec) je
gornja ravan, iznad naše glave. Bet,
odnosno kuća, u ezoterijskom smislu jeste Kuća Božja, ali i oltar.[1]
Hebrejsko slovo bet odgovara pojmu
kuće. Dakle, bet se nalazi gore,
odnosno pada odozgo poput meteora. Zapravo, bet
i jeste glif za meteorit. To je sveti kamen Boginje, a Boginja je Mesec. Iz tog
razloga je ustanovljena analogija između slova bet i Meseca. Međutim, bet
ima funkciju glasnika, budući da prenosi poruku nebesa, otud povezivanje ovog
slova sa prirodom Merkura. Dubina hrama predstavljena je slovom gimel, koje je u ovom smislu simbol
donje ravni, odnosno ravni na kojoj stojimo. Magistrala
koja povezuje visinu i dubinu, bet i gimel, je alef (Luda) čija je priroda Vazduh. Isto tako, to bi moglo biti i
taktilno slovo mem čija je
elementarna atribucija Voda. Mirča Elijade navodi jedno jevrejsko predanje koje
kaže kako je stena jerusalimskog hrama sezala duboko u podzemne vode. On to
poredi sa legendom o Vavilonu, koji je podignut na bab-apsi (dveri Apsu), čime se označavaju vode prvobitnog haosa.
Pošto smo u mašti okrenuti ka istoku, ispred nas se nalazi slovo dalet, koje predstavlja vrata, prolaz.
Na zapadu, odnosno iza naših leđa u mikrokosmičkom prostoru nalazi se slovo kap. Zamišljena linija koja spaja dalet i kap je vodeno mem
(Obešeni), voda koja izvore
na istoku i uliva se ka zapadu. Na jugu, sa naše desne strane je
slovo reš, a na severu, levo, slovo peh. Sever i jug povezani su vatrenim
slovom šin (Sud). U sredini
zamišljene kocke, koja bi trebalo da se nalazi između naših očiju, imamo tau, odnosno krst, koje predstavlja onog
ko je primio zakon, pomazanika, krštenog ili označenog adepta. Tau je imaginacijski
položaj koji zauzimamo, gledište sa kojeg posmatrajući zidamo.
Tako kroz
kabalističke atribucije i rasporede dobijamo osnovnu konturu ličnog hrama čime
su povezane elementarne i planetarne prirode. Zmija je onaj koji se
poistovećuje sa krstom u središtu kocke. Kada kabalističku kocku izvrnemo u
oktahedron dobijamo merkabu, božansko vozilo. Dakle, sve ukazuje na strukturu
koja može biti fiksna ali i pokretna, poput kamena koji pada sa neba ili kamena
koji drži osovinu neke građevine, odnosno oltara. Reč je o principu koji
povezuje Nebo i Zemlju, čime aktuelizuje onog ko se poistovetio sa krstom u
sredini imaginarne kabalističke kocke. Preostala slova
hebrejskog alfabeta povezuju šest referentnih prostornih tačaka međusobno.
Slovo he (Car) predstavlja severoistok,
odnosno levu ivicu imaginarne kocke koja povezuje severnu, levu stranu (peh / Kula) i prednju istočnu stranu (dalet / Carica).
Slovo vav (Papa) predstavlja jugoistok,
odnosno desnu ivicu kocke i povezuje prednju istočnu stranu (dalet / Carica) sa južnom desnom stranom
(reš / Sunce).
Slovo zain (Ljubavnici) predstavlja istočnu
visinu, odnosno prednju gornju ivicu koja povezuje prednju istočnu stranu (dalet / Carica) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo het (Kočija) predstavlja istočnu dubinu,
tj prednju donju ivicu koja povezuje prednju istočnu stranu (Carica) sa donjom
stranom (gimel / Papesa).
Slovo tet (Snaga) predstavlja severnu visinu,
odnosno gornju levu ivicu koja povezuje gornju stranu (bet / Čarobnjak) sa severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo jod (Pustinjak) predstavlja severnu
dubinu, odnosno donju levu ivicu koja povezuje donju stranu (gimel / Papesa) sa severnom levom
stranom (peh / Kula).
Slovo lamed (Pravda) predstavlja severozapadnu
ivicu (iza, levo) koja povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo nun (Smrt) predstavlja jugozapadnu ivicu
(iza, desno) koja povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa južnom desnom stranom (reš / Sunce).
Slovo samek (Umerenost) predstavlja zapadnu
visinu, odnosno zadnju gornju ivicu kocke koja povezuje zadnju, zapadnu stranu
(kap / Točak sreće) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo ajin (Đavo) predstavlja zapadnu dubinu,
odnosno zadnju donju ivicu kocke koja povezuje zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa donjom stranom (gimel / Papesa).
Slovo cadi (Zvezda) predstavlja južnu visinu,
odnosno desnu gornju ivicu kocke koja povezuje južnu desnu stranu (reš / Sunce) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo kof (Mesec) predstavlja južnu dubinu,
odnosno desnu donju ivicu kocke koja povezuje južnu desnu stranu (reš / Sunce) sa donjom stranom (gimel / Papesa).
Sve što je
potrebno za početak, jeste da posvećenik zamisli sebe u središtu ovako
uspostavljene imaginacijske strukture, poistovećujući središte svoje lobanje
(tzv treće oko) sa pozicijom slova tau.
Posvećenik se okreće ka istoku prolazeći svešću svaku od ivica i strana kocke
izraženih kartama, vizuelizujući njihov smisao, nižući pojmove u skladu sa
adekvatnim analogijama. Sada dolazimo do definicije smisla ličnog
kosmogonijskog delovanja posvećenika, a to je stvaranje psiholoških i
energetskih pretpostavki za okretanje svesti ka metafizičkom Istoku, ka stanju
večite potrage. Taj Istok jeste onaj Večni Istok, koji je zapravo sever u
mundanoj perspektivi, ukazuje na pol kao uzvišenu tačku univerzuma, a čiji je
vidljivi simbol zvezda Severnjača. Anri Korbin je kao lajtmotiv iranske
sufijske literature naveo upravo potragu za tim Istokom koji nije smešten niti
ga je moguće smestiti na geografskim mapama:
„Taj Orijent nije sadržan niti u jednoj od sedam klima (kešvar); on je, zapravo, osma klima. A pravac kojim nas „osma klima“ želi usmjeriti u potrazi, nije u horizontali nego u vertikali. Taj mistički nadosjetilni Orijent, mjesto Polaska i Povratka, predmet vječne Potrage, jest nebeski pol; on jeste taj Pol, jedan krajnji sjever, tako dalek da predstavlja kapiju dimenzije onostranog.“ Henry Corbin, Svjetlosni čovjek u iranskom sufizmu, Ibn Sina, Sarajevo, 2003, str. 23. Henry Corbin, 1903–1978, francuski filozof, teolog i iranolog.
Korbin
ukazuje na značaj tradicionalnog geocentričnog modela univerzuma kao svojevrsne
mandale čiji je smisao prevashodno metafizički te ne korespondira kriterijumima
empirijske nauke vulgarnog racionalizma. Povodom toga on kaže:
„To je ona mandala koju, potom, priliči motriti kao sredstvo za ponovno pronalaženje dimenzije sjevera unutar njene simboličke snage, one snage kojom ona otvara kapiju onostranoga. To je onaj sjever koji je „izgubljen“ u času kada je, revolucijom ljudske prisutnosti, revolucijom načina te prisutnosti u svijetu, Zemlja se zatekla „izgubljenom u nebu“. „Izgubiti sjever“ znači ne moći više razlikovati Raj i Pakao, anđela i demona, svjetlost i sjenu, nesvjesnost i nadsvjesnost. Prisutnost lišena okomite dimenzije, svedena na potragu za smislom jedne historije koja namiče autoritet historiografskim činjenicama, nemoćna dosegnuti oblike u značenju onog uzvišenijeg, obnoviti nepomični polet gotičkim lukovima, ali stručna nametnuti bespremačne besmislice.“ Korbin, isto, 24-25.
Iz
predočene perspektive biva jasna svrha i metafizički smisao geocentričnog
modela koji je odbačen upravo u vreme renesanse. Geocentrični model univerzuma
je zapravo simbolički oblik antropocentrizma jer čoveka stavlja u njegovo
središte čime potvrđuje ljudsko biće kao mikrokosmos. Heliocentrični, a potom
ne-centrični (naučni) model, čoveka izbacuje u kosmički ambis, lišavajući ga
poznate strukture i hijerarhije prostornih oznaka, simbola, pojmova, božanstava
ili božanskih aspekata. Lišavanjem antropocentričnog uporišta i suočavanjem sa
perspektivama beskraja čovek biva izgubljen pa mu ostaju dve mogućnosti: da se
spasonosno preobrazi ili pak rasprši u ambisu ne-centričnog univerzuma. Jedini
način spasonosnog preobražaja jeste da tačku u ambisu u kojoj bitiše proglasi
središtem univerzuma. Pošto čovek bitiše na Zemlji, onda potvrđivanje tačke
bitisanja za centar sveta vodi ka svojevrsnom geocentrizmu, čime se zatvara
krug. Dakle, ne odričimo se Zemlje jer beskraj univerzuma je neuhvatljivi
hologram. Zanimljivo da je dekompozicija geocentrizma i antropocentrizma
istorijski propraćena širenjem sekularizma, odnosno racionalizma.
[1] O betilu u biblijskoj interpretaciji vidi
epizodu o Jakovljevom snu, Knjiga
postanka, 28:11-13 i 16-19.
