NAPOMENA:
Ovaj tekst preuzet je iz moje knjige Ideologija tarota
Kontemplaciju na temu trodimenzionalne tarot
konstelacije nazvao sam izgradnjom
imaginacijskog tarot hrama, odnosno kocke Pola Fostera Kejsa,[1] koji se u osnovi upravljao
prema anglosaksonskim atribucijama hebrejskih slova i tarot arkana, zatim
dobrim delom u Sefer jecirahu, kao i u masonskom
simbolizmu. Načelno, izgradnja ličnog hrama predstavlja kosmogonijsko delovanje
u mikrokosmosu. Lični hram je univerzum u malom, odnosno imaginarni univerzum,
jedan simbolički mehanizam koji omogućava fantazmičko opštenje sa
makrokosmosom. U estetskom smislu lični hram je zamišljena kocka sa ovalnim
svodom, poput džamije ali bez minareta, nekakva imaginarna trodimenzionalna
mandala. U idealnom smislu posvećenik koji deluje u svom imaginarnom ličnom
hramu nalazi se u poziciji spasitelja vlastitog mikrokosmosa. Ta vrsta
izgradnje je lični revolucionarni čin, unutrašnji džihad posvećenog čoveka. U neku ruku, to je gradnja apsoluta. Tako
je unutrašnji posvećenik, da se tako
izrazim, u tom smislu pravi mason, majstor svog ličnog hrama, lične lože.
Masonski učenjak Valter Lesli Vilmshurst, koga sam pominjao na početku ove
knjige, kaže da se loža opisuje kao: „Pravougaonik; dugačak od Istoka do
Zapada, širok od Severa do Juga, dubok od površine Zemlje do središta, a visok
upravo do neba.“[2]
U nastavku Vilmshurst kaže da bi navedeno trebalo
tumačiti kao aluziju na čoveka-pojedinca, pošto je sam čovek loža. Čovek-loža,
idealni mason, sačinjen je od mnoštva malih masona, članova čoveka-lože, jer
je, kako Vilmshurst tvrdi: „Čovek-pojedinac
složeno biće, sačinjeno od različitih svojstava i sposobnosti skupljenih u
njemu u cilju njihovog harmonijskog uzajamnog delovanja i izgrađivanja svrhe
života. Uvek se valja setiti da je u Masoneriji sve slika ČOVEKA.“[3]
Organizam čoveka-lože, odnosno simboličkog
idealnog masona, predstavljen je četvorouglom, odnosno četvorostranom
građevinom. Vilmshurst kaže da je to u skladu sa starim doktrinama o broju
četiri kao aritmetičkom simbolu svega što ima fizički oblik i što je vidljivo.
U tom kontektstu broj tri predstavlja Duh, koji je nevidljiv i nema fizički
oblik. I kabalistički, broj četiri, koji pripada sefiri Hesed, nalazi se prva
ispod tzv bezdana, odnosno tačke prelaska iz apstraktnog u konkretno i obrnuto.
Govoreći o dubini i visini Lože, Vilmshurst naglašava da se dubina odnosi na
odstojanje i razliku između ljudske i najvišeg božanskog nivoa svesti, dok je
visina, kako kaže Vilmshurst, područje svesti koje nam je pristupačno, pošto
smo potpuno razvili svoje sposobnosti, bezgranično. Pročitajmo malo
Vilmshursta: „Četvorostranost Lože podseća na to da je ljudski organizam
sastavljen od ta četiri elementa u ravnotežnoj srazmeri. Voda predstavlja
fizičku prirodu, Vazduh mentalnu, Vatra volju i snagu živaca, dok je Zemlja gustina
u kojoj su druge tri učvršćene i zamotane... Istok Lože predstavlja čovekovu
duhovnost, njegov najviši i najduhovniji oblik svesti, koji je kod većine ljudi
vrlo malo razvijen, ako je to uopšte, ali je još uvek latentan i uspavan i
postaje aktivan samo u momentima teške i duboke emocije. Zapad, (ili strana
polarno protivna Istoku) predstavlja njegov normalni um, svest koju
upotrebljava u svakodnevnim poslovima ovoga sveta, njegovu sklonost prema
materijalnom, ili, kako bismo mogli reći, njegov „zdrav razum“. Sredina između
Istoka i Zapada jeste Jug, kuća na pola puta i stecište duhovne intuicije i
razuma, tačka koja označava apstraktnu intelektualnost, a naša intelektualna
snaga se razvija do svog vrhunca upravo kao što Sunce doseže svoj podnevni sjaj
na Jugu. Antipodna tačka mu je Sever, sfera mraka i neznanja, koja se odnosi
samo na čulne reakcije i utiske koji se primaju na taj najniži i
najnepouzdaniji način percepcije, na našu fizičku čulnu prirodu. Tako četiri
strane Lože ukazuju na četiri različita, ujedno progresivna, oblika svesti koji
nam stoje na raspolaganju. To su čulni utisci (Sever), razum (Zapad),
intelektualna ideacija (Jug) i duhovna intuicija (Istok).“[4]
Na to bih dodao paralelu kineske tradicije. Naime,
Fu-Hsijev raspored Ji đing trigrama istok predstavlja solarnim trigramom Li
(Vatra), dok je zapad – lunarno Kan (Voda). Jug je Qian (Nebo), a sever –
telursko Kun (Zemlja).
Lični imaginacijski hram, u okultnom smislu, ima
svrhu da podrži i ojača suptilnu mikrokosmičku strukturu za spuštanje
svetlosnog krsta, odnosno izlivanje svetlosti iz makrokosmosa u mikrokosmos, iz
heksagrama u pentagram, iz nebeskog kruga u zemaljski krug, iz
suptilno-svetlosnog u imaginacijsko. Slikovito rečeno, to je soba u kojoj ćemo
dočekati boga. Kada se to desi i ukoliko se desi, onda se može reći da je čovek
postao posvećenik, da je (samo)iniciran, prihvaćen od strane sila višeg
poretka. Tada se novi čovek rađa a stari umire, briše se staro vreme a
započinje novo. Prethodno čovek upada u stanje ličnog haosa, raspada stare
ličnosti, mešanjem njenih elemenata. Isti je mehanizam začinjanja novog eona,
novog modaliteta vremena. Pogledajte tarot kartu Sud, odnosno Krolijev Eon. U
Krolijevoj interpretaciji dolazi mladi bog Horus sa prstom na usnama dajući
znak tišine kojim se označava novi početak i kraj opšte zbrke, kada mrtvi
ustaju, duhovi prelaze na ovu stranu, sve se meša, ne bi li sve utonulo u
stvaralačku tišinu novog stvaranja. Međutim, u svrhu razmatranja
trodimenzionalne tarot kocke, nećemo ići toliko daleko, već je cilj uočiti
odnose između karata onako kako ih je postavio Kejs, a svako može, u skladu sa
vlastitim viđenjem, načiniti sebi imaginarnu kocku sa nekim drugačijim rasporedom.
Ovde dajem primer sa pratećim smernicama koje su u skladu sa shvatanjima
okultista. Sve što je potrebno uraditi jeste sesti i u imaginaciji projektovati
strukturu tako da se utisne u memoriju i posluži kao noseća simbolička
infrastruktura za pamćenje i povezivanje.
Zamislimo da se nalazimo u sredini velike kocke sa
ovalnim svodom. Sedam dvostrukih slova hebrejskog alfabeta: bet (Čarobnjak), gimel (Papesa), dalet
(Carica), kaf (Točak sreće) peh (Kula) reš (Sunce) i tau (Svet)
simbolički čine njene strukturne elemente. Ta kocka je hram. Visina hrama
označena je slovom bet. Slovo bet (kuća, Merkur ili Mesec) je gornja
ravan, iznad naše glave. Bet, odnosno
kuća, u ezoterijskom smislu jeste Kuća Božja, ali i oltar.[5] Hebrejsko slovo bet odgovara pojmu kuće. Dakle, bet se nalazi gore, odnosno pada odozgo
poput meteora. Zapravo, bet i jeste
glif za meteorit. To je sveti kamen Boginje, a Boginja je Mesec. Iz tog razloga
je ustanovljena analogija između slova bet
i Meseca. Međutim, bet ima funkciju
glasnika, budući da prenosi poruku nebesa, otud povezivanje ovog slova sa
prirodom Merkura. Dubina hrama predstavljena je slovom gimel, koje je u ovom smislu simbol donje ravni, odnosno ravni na
kojoj stojimo. Magistrala koja povezuje visinu i
dubinu, bet i gimel, je alef (Luda)
čija je priroda Vazduh. Isto tako, to bi moglo biti i taktilno slovo mem čija je elementarna atribucija Voda.
Mirča Elijade navodi jedno jevrejsko predanje koje kaže kako je stena
jerusalimskog hrama sezala duboko u podzemne vode. On to poredi sa legendom o
Vavilonu, koji je podignut na bab-apsi
(dveri Apsu), čime se označavaju vode prvobitnog haosa. Pošto smo u mašti
okrenuti ka istoku, ispred nas se nalazi slovo dalet, koje predstavlja vrata, prolaz. Na zapadu, odnosno iza naših
leđa u mikrokosmičkom prostoru nalazi se slovo kap. Zamišljena linija koja spaja dalet i kap je vodeno mem (Obešeni). Na jugu, sa naše desne
strane je slovo reš, a na severu,
levo, slovo peh. Sever i jug povezani
su vatrenim slovom šin (Sud). U
sredini zamišljene kocke, koja bi trebalo da se nalazi između naših očiju,
imamo tau, odnosno krst, koje predstavlja
onog ko je primio zakon, pomazanika, krštenog ili označenog adepta.
Tako kroz
kabalističke atribucije i rasporede dobijamo osnovnu konturu ličnog hrama čime
su povezane elementarne i planetarne prirode. Zmija je onaj koji se
poistovećuje sa krstom u središtu kocke. Kada kabalističku kocku izvrnemo u
oktahedron dobijamo merkabu, božansko vozilo. Dakle, sve ukazuje na strukturu
koja može biti fiksna ali i pokretna, poput kamena koji pada sa neba ili kamena
koji drži osovinu neke građevine ili oltara. Reč je o principu koji povezuje
Nebo i Zemlju, čime aktuelizuje onog ko se poistovetio sa krstom u sredini
imaginarne kabalističke kocke. Preostalih dvanaest slova hebrejskog alfabeta
povezuju šest referentnih prostornih tačaka međusobno.
Slovo he
(Car) predstavlja severoistok, odnosno levu ivicu imaginarne kocke koja
povezuje severnu, levu stranu (peh /
Kula) i prednju istočnu stranu (dalet
/ Carica).
Slovo vav
(Papa) predstavlja jugoistok, odnosno desnu ivicu kocke i povezuje prednju
istočnu stranu (dalet / Carica) sa
južnom desnom stranom (reš / Sunce).
Slovo zain
(Ljubavnici) predstavlja istočnu visinu, odnosno prednju gornju ivicu koja
povezuje prednju istočnu stranu (dalet
/ Carica) i gornju stranu (bet /
Čarobnjak).
Slovo het
(Kočija) predstavlja istočnu dubinu, tj prednju donju ivicu koja povezuje
prednju istočnu stranu (Carica) sa donjom stranom (gimel / Papesa).
Slovo tet
(Snaga) predstavlja severnu visinu, odnosno gornju levu ivicu koja povezuje
gornju stranu (bet / Čarobnjak) sa
severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo jod
(Pustinjak) predstavlja severnu dubinu, odnosno donju levu ivicu koja povezuje
donju stranu (gimel / Papesa) sa
severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo lamed
(Pravda) predstavlja severozapadnu ivicu (iza, levo) koja povezuje zadnju,
zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa
severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo nun
(Smrt) predstavlja jugozapadnu ivicu (iza, desno) koja povezuje zadnju, zapadnu
stranu (kap / Točak sreće) sa južnom
desnom stranom (reš / Sunce).
Slovo samek
(Umerenost) predstavlja zapadnu visinu, odnosno zadnju gornju ivicu kocke koja
povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap
/ Točak sreće) i gornju stranu (bet /
Čarobnjak).
Slovo ajin
(Đavo) predstavlja zapadnu dubinu, odnosno zadnju donju ivicu kocke koja
povezuje zapadnu stranu (kap / Točak
sreće) sa donjom stranom (gimel /
Papesa).
Slovo cadi
(Zvezda) predstavlja južnu visinu, odnosno desnu gornju ivicu kocke koja
povezuje južnu desnu stranu (reš /
Sunce) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo kof
(Mesec) predstavlja južnu dubinu, odnosno desnu donju ivicu kocke koja povezuje
južnu desnu stranu (reš / Sunce) sa
donjom stranom (gimel / Papesa).
Sve što je potrebno za početak, jeste da
posvećenik zamisli sebe u središtu ovako uspostavljene imaginacijske strukture,
poistovećujući središte svoje lobanje (tzv treće oko) sa pozicijom slova tau. Posvećenik se okreće ka istoku
prolazeći svešću svaku od ivica i strana kocke izraženih kartama, vizuelizujući
njihov smisao, nižući pojmove u skladu sa adekvatnim analogijama. Sada dolazimo
do definicije smisla ličnog kosmogonijskog delovanja posvećenika, a to je
stvaranje psiholoških i energetskih pretpostavki za okretanje svesti ka
metafizičkom Istoku, ka stanju večite potrage. Taj Istok jeste onaj Večni
Istok, koji je zapravo sever u mundanoj perspektivi, ukazuje na pol kao
uzvišenu tačku univerzuma, a čiji je vidljivi simbol zvezda Severnjača.
Anri Korbin je kao lajtmotiv iranske sufijske
literature naveo upravo potragu za tim Istokom koji nije smešten niti ga je
moguće smestiti na geografskim mapama: „Taj Orijent nije sadržan niti u jednoj
od sedam klima (kešvar); on je, zapravo, osma klima. A pravac kojim nas „osma
klima“ želi usmjeriti u potrazi, nije u horizontali nego u vertikali. Taj
mistički nadosjetilni Orijent, mjesto Polaska i Povratka, predmet vječne
Potrage, jest nebeski pol; on jeste taj Pol, jedan krajnji sjever, tako dalek
da predstavlja kapiju dimenzije onostranog.“[6]
Korbin ukazuje na značaj tradicionalnog
geocentričnog modela univerzuma kao svojevrsne mandale čiji je smisao
prevashodno metafizički te ne korespondira kriterijumima empirijske nauke
vulgarnog racionalizma. Povodom toga on kaže: „To je ona mandala koju, potom,
priliči motriti kao sredstvo za ponovno pronalaženje dimenzije sjevera unutar
njene simboličke snage, one snage kojom ona otvara kapiju onostranoga. To je
onaj sjever koji je „izgubljen“ u času kada je, revolucijom ljudske prisutnosti,
revolucijom načina te prisutnosti u svijetu, Zemlja se zatekla „izgubljenom u
nebu“. „Izgubiti sjever“ znači ne moći više razlikovati Raj i Pakao, anđela i
demona, svjetlost i sjenu, nesvjesnost i nadsvjesnost. Prisutnost lišena
okomite dimenzije, svedena na potragu za smislom jedne historije koja namiče
autoritet historiografskim činjenicama, nemoćna dosegnuti oblike u značenju
onog uzvišenijeg, obnoviti nepomični polet gotičkim lukovima, ali stručna
nametnuti bespremačne besmislice.“[7]
Iz predočene perspektive biva
jasna svrha i metafizički smisao geocentričnog modela koji je odbačen upravo u
vreme renesanse. Geocentrični model univerzuma je zapravo simbolički oblik
antropocentrizma jer čoveka stavlja u njegovo središte čime potvrđuje ljudsko
biće kao mikrokosmos. Heliocentrični, a potom ne-centrični (naučni) model,
čoveka izbacuje u kosmički ambis, lišavajući ga poznate strukture i hijerarhije
prostornih oznaka, simbola, pojmova, božanstava ili božanskih aspekata.
Lišavanjem antropocentričnog uporišta i suočavanjem sa perspektivama beskraja
čovek biva izgubljen pa mu ostaju dve mogućnosti: da se spasonosno preobrazi
ili pak rasprši u ambisu ne-centričnog univerzuma. Jedini način spasonosnog
preobražaja jeste da tačku u ambisu u kojoj bitiše proglasi središtem
univerzuma. Pošto čovek bitiše na Zemlji, onda potvrđivanje tačke bitisanja za
centar sveta vodi ka svojevrsnom geocentrizmu, čime se zatvara krug. Dakle, ne
odričimo se Zemlje jer beskraj univerzuma je neuhvatljivi hologram. Zanimljivo da
je dekompozicija geocentrizma i antropocentrizma istorijski propraćena širenjem
sekularizma, odnosno racionalizma.
[1] Paul Foster Case,
1884–1954, američki okultista. Vidi njegove knjige: Highlights of the Tarot with Coloring Instructions, Candlelight
Press, Burbank, California, USA i The
Tarot, A Key to the Wisdom of the Ages, Builders of the Adytum, Los
Angeles, California, USA, izdanje iz 1990.
[2] Knjiga Značenje slobodnog zidarstva, str. 51.
[3] Isto.
[4] Vilmshurst, isto,
str. 52.
[5] O betilu u
biblijskoj interpretaciji vidi epizodu o Jakovljevom snu, Knjiga postanka, 28:11-13 i 16-19.
[6] Henry Corbin, Svjetlosni čovjek u iranskom sufizmu,
Ibn Sina, Sarajevo, 2003, str. 23. Henry Corbin, 1903–1978, francuski filozof,
teolog, iranolog i profesor Islamskih studija na École pratique des hautes
études u Parizu.
[7] Korbin, isto, str.
24-25.
